Ziemie Elsnerowa i Utraty obwiedziono żółtą kreską (1871 r.)
Jak wyglądał Elsnerów w czasach, gdy mieszkał tu słynny kompozytor i jego potomkowie? Dowiemy się tego z aktu licytacji majątku.
W 1870 r. kolonie Elsnerów i Utrata, leżące w państwowych dobrach ziemskich (ekonomii) „Warszawa”, w Okręgu, Powiecie i Guberni Warszawskiej, gminie Brudno, parafii Praga, znajdowały się w użytkowaniu wieczystym Ludwiki z Nideckich Kosteckiej , wdowy po Wincentym Kosteckim, wnuczki kompozytora Józefa Elsnera (zmarłego w 1854 r.). Zamieszkiwała ona faktycznie w Warszawie przy ul. Dzielnej 5/6. Ciążył na niej obowiązek opłacania w miesiącu grudniu podatku (kanonu) z kolonji Utrata w wysokości 73 rs. 80 kop. rocznie w ratach kwartalnych oraz z kolonji Elsnerów po 70 rs. rocznie. Od 1868 r., na okres 9 lat, dzierżawił od Kosteckiej obie kolonie Feliks Grabowski, płacąc 2025 a następnie 1875 rubli srebrnych rocznie. Wierzycielami Kosteckiej (na sumę prawie 1000 rs) byli:
- Dobę v. Dobyszę z Feinmesserów Buchwejtz, wdowę po Moszku Buchweitz, z własnych funduszów utrzymującej się, pod N. 2255 (ul. Nalewki);
- Wolfa Buchweitz handlującego pod N. 2255a;
- Szlamę Buchwejtz handlującego w imieniu własnem pod Nr. 1087 (ul. Twarda),
Niewykluczone, że Kostecka podpisała weksle tych osób jako zabezpieczenie zobowiązań pieniężnych (kredyt lub zapłata za jakieś towary czy usługi). Na żądanie wierzycieli, decyzją Izby Skarbowej Warszawskiej z dnia 27 marca 1870 roku oraz Walentego Supryniowicza, Komornika przy Sądzie Apelacyjnym Królestwa Polskiego kolonie zostały zajęte w drodze sądowej przymuszonego wywłaszczenia i wystawione na licytację. Informację o zajęciu doręczono wójtowi gminy Brudno, Anastazemu Frejzler, urzędującemu we wsi Targówku pod Warszawą.
Obie kolonie, chociaż przedzielone obcą własnością, stanowiły jednolite gospodarstwo i miały wspólne zabudowania znajdujące się na folwarku Elsnerów.
Utrata zajmowała powierzchnię 91 mórg magdeburskich i 140 prętów (23 ha). Był to trójkąt ziemi, w okolicy dzisiejszych ulic Zabranieckiej, Księżnej Anny, Niesulickiej i Matuszewskiej, u rozdroża starego traktu z Pragi do Ząbek i Kawęczyna.
Elsnerów zajmował 269 mórg nowopolskich 263 prętów (150 ha), „czyli 138 dziesiatyn 727 sażeni w przybliżeniu licząc, z tego jednak gruntu z kolonji Utrata odchodzi 4 mórg 28 pręt, a z kolonji Elsnerów 29 mórg 282 pręt tak pod kolej żelazną, jakoteż do sąsiedniej kolonji Lewinów i pod uwłaszczonych włościan zajętego”. Terytorium Elsnerowa obrazuje mapka.
Z inwentaryzacji Elsnerowa wynika, że było tu: 5 domów (4 kryte gontem, 1 słomą), karczma, kuźnia, jatka oraz liczne zabudowania gospodarcze (3 obory, 2 stodoły, stajnia, spichrz, wozownia, porządkownia, szopa, bróg, 3 chlewy, 3 studnie, 2 piwnice, kloaka). Ich lokalizację możemy ustalić na podstawie mapy z tamtego okresu ( o ile wiernie odtwarzała topografię terenu). Zapewne budynki nr 1 i 6 znajdowały się na folwarku (okolice połączenia ulic Nefrytowej i Ametystowej, zakręt ul. Tarnogórskiej za ul. Krzesiwa), a nr 6 to był najprawdopodobniej skromny, elsnerowski dwór . Sadzawka (pokryta rzęsą) znajdowała się jeszcze w latach 50-60. XX w. na terenie dzisiejszych posesji Tarnogórska 37-39 i służyła jako wodopój dla bydła, wspomniany kanał płynął m.in. przez ul. Ametystową i na tyłach dzisiejszej Biedronki. Zachował się nawet fragment rowu na posesji przy ul. Perłowej. Co do karczmy, możemy domyślać się, że chodzi o dzisiejszą ceglaną „Czerwoną Karczmę” (ul. Radzymińska 188). Kuźnia i jatka mogły istnieć przy ul. Tarnogórskiej róg Bajecznej, lub na ul. Radzymińskiej, tam, gdzie warsztat kowalski prosperował przed 1939 r.
Tu był folwark Elsnerów- narożnik pd-zach.
Szczegółowa lustracja folwarku Elsnerów wymienia następujące zabudowania:
1. Dom z drzewa pod dachem słomą krytym, u jednym kominie murowanym i drugim takimże mniejszym.
2. Piwnica murowana w ziemi, w wyższej części drewniana gontem kryta.
3. Dzwonek na słupie drewnianym w ziemię wkopanym.
4. Dziedziniec sztachetami z łat a w części płotem z chrustu ogrodzony.
5. Studnia drzewem cembrowana z wałem i łańcuchem żelaznym tudzież kubłem, gontem kryta.
6. Dom z drzewa zbudowany gontami kryty, o dwóch kominach murowanych.
7. Budynek z drzewa pod gontem, oborę i stajnię mieszczący.
8. Piwnica drzewem cembrowana, obladrami pokryta.
9. Stodoła z drzewa pod słomą o dwóch klepiskach.
10. Spichrz z drzewa pod dachem słomą krytym.
11. Wozownia z drzewa gontami kryta.
12. Porządkownia czyli budynek z drzewa pod gontem.
13. Chlewy z drzewa pod gontem.
14. Kloaka z drzewa gontem kryta o dwóch sedesach.
15. Szopa czyli dach słomą kryty, na słupach drewnianych wsparty.
16. Sadzawka i kanał zawodnione.
17. Ogród dziki i fruktowy obszerny około mórg 6 obejmujący drzew fruktowych około sztuk 40 tudzież znaczną ilość dzikich.
18. Dom z drzewa zbudowany o dwóch kominach murowanych, gontem kryty.
19. Studnia drzewem cembrowana pod dachem goncianym z wałem, łańcuchem i kubłem.
20. Obórka z drzewa pod gontem.
21. Stodółka z drzewa pod gontem.
22. Bróg czyli dach słomą kryty, na 4 słupach w ziemię wkopanych wsparty.
23. Karczma z drzewa zbudowana deskami szalowana, jednopiętrowa o 2 kominach murowanych nad dach tekturą smołowcową kryty wyprowadzonych.
24. Domek mały z drzewa pod deskami, o 1 Kominie murowanym, u także przystawka mała z drzewa również pod dachem.
25. Obórka z drzewa pod gontem.
26. Studnia drzewem cembrowana z żurawiem i kubłem.
27. Dom z drzewa pod gontem o 2 kominach murowanych.
28. Kuźnia z drzewa pod gontem o 1 kominie.
29. Jatka rzeźnicza z drzewa pod deskami.
30. Chlewek z drzewa pod gontem.
31. Chlewek mniejszy takiż.
Przywilej propinacji (obrotu alkoholem) w Elsnerowie dzierżawił od państwa Stanisław Żelechowski, opłacając z tego tytułu rocznie 750 rsr. Należały do niego dom pod nr. 20 (zapewne wspomniana karczma) oraz jatka rzeźnicza. Za wynajmowanie jatki Icek Isberman opłacał mu 60 rs. Kowal Franciszek Giżyński płacił 75 rs. podatku od kuźni. Stado krów („pacht”), hodowane na folwarku, opodatkowane było „opłatą od garnca”.
*Pręt= 1,5 ha
*Dziesiatyna= 1,09 ha
Polub stronę i wpisy na FB :