Zobacz album 27 zdjęć :
https://www.flickr.com/photos/33189092@N03/albums/72157666761753535/with/26163325631/
Bateryjka północna w 2007 i 2016 r.
Na terenie ogródków działkowych na Elsnerowie trafimy na dwa podłużne, półkoliste jeziorka, które stanowią pozostałości po fosie okalającej fort XIIa Twierdzy Warszawa. To cieszące się przed wielu, wielu laty popularnością kąpielisko Bateryjka (nazwa właśnie od baterii dział).
Dr Lech Królikowski pisze w monografii Twierdza Warszawa: "Fort XIIA, a właściwie punkt oporu, w niemieckiej encyklopedii Broekhausa (w haśle „Warschau") określany jest jako fort „Ząbki", ale najczęściej używana nazwa to fort „Lewinów". Rosjanie na swoich planach fort ten określali mianem „Zacisze".
Był to jeden z serii sześciu podobnych obiektów o charakterze uzupełniającym, które powstały w obydwu pierścieniach twierdzy, w latach 1889-1892. Narys dzieła niewątpliwie nawiązywał do tzw. narysu kleszczowego. Był to obiekt jednowałowy, posiadający w wale czołowym dwa betonowe schrony; prawdopodobnie otaczała go fosa.
Fort usytuowany na podmokłym i bagnistym terenie najniższego tarasu akumulacyjnego Wisły, miał wyjątkowo korzystne (jak na warunki warszawskie) położenie, m.in. ze względu na grząskie przedpole z licznymi drobnymi przeszkodami wodnymi.
Zadaniem fortu była obrona przestrzeni pomiędzy Koleją Petersburską a szosą Radzymińską oraz obydwu tych szlaków komunikacyjnych.
Na mocy rozporządzenia o kasacji twierdzy z 31 stycznia 1909 r. fort został zlikwidowany w 1913 roku.
Dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z 9 kwietnia 1936 r. (Dz.U. Nr 30, poz. 242) zezwolono na sprzedaż z zasobów wojska 12.46 ha gruntów pofortecznych Lewinów, z przeznaczeniem uzyskanych środków na Fundusz Obrony Narodowej".
Schemat fortu XIIa (L. Królikowski) i widok z dwupłatowca (zacisze.info.facebook)
Na mapie z 1886 roku fort XII zaznaczono z przesunięciem na oś obecnej ul. Diamentowej, prawdopodobnie dla zmylenia artylerii przeciwnika.
Po kasacji z naczną część fosy zasypano, pozostawiając od strony zachodniej dwa malownicze zakola, przypominające kształtem „półksiężyce”. Być może stanowiły one osłonę dla dwóch betonowych prochowni wojskowych, wzniesionych w latach 20 XX w. na wypadek obrony Warszawy- po wydarzeniach z 1920 r. Niewykluczone, że punkt oporu nie był do końca zniszczony i wykorzystano do celów militarnych prochownie carskie. Przed wojną i krótko po niej okoliczne ziemie dzierżawił od wojska Ludwik Jarzębski jako majątek „Zbrojownia” (30 ha).
Bateryjka południowa w 2007 i 2016 r.
Narys fortu jest doskonale widoczny na zdjęciach lotniczych Warszawy z 1945 roku. Owe półksiężyce- „bateryjki” są hasłem, na które ożywia się starsze pokolenie Zaciszan. Większość osób wymienia je z zachwytem w pierwszym rzędzie wspomnień o dawnym osiedlu. Właśnie na Bateryjkach nauczyła się pływać połowa Zacisza z pierwszej powojennej dekady. Opisywał je wraz z prochowniami Czesław Strzałecki, który mieszkał w tej okolicy tuż po II wojnie. Z kolei Szczepan Jastrzębski z Pospolitej opowiadał o prochowniach jako kwadratowych budowlach z półokrągłym wejściem, murami kilkumetrowej grubości i pochyłym dachem, na który dzieciaki próbowały wskakiwać z rozpędu. Jak pokazują stare mapy, pomiędzy bateryjkami, w miejscu przebiegu fosy, istniało kilka innych oczek wodnych. Woda wyróżniała się czystością. Gdzieś w latach 60. prochownie wysadzono w powietrze, a teren całkowicie zniwelowano, przygotowując go pod założenie ogrodów działkowych Energomontażu pod nazwą „Wypoczynek” (ok. 1973 r.). W dwóch miejscach, na granicy działek i alejek, tkwią omszałe okruchy betonu po prochowniach. Podobno gdzieś zachowała się stara studnia pod gruzami…
Dziś Bateryjki są otoczone bujną zielenią, płaczącymi wierzbami, na krańcach zarastają trzciną, odzywają się rechotem żab, w maju pływają po nich kaczki z maleńkimi kaczuszkami. Stanowią malowniczy akcent wśród przesadnie zagęszczonej zabudowy Zacisza, choć trudnodostępny (teren prywatnych ogrodów strzeżony przez ochronę) i powszechnie zupełnie nieznany. I chyba tak dla nich lepiej...
Pozostałości prochowni południowej
Teraz też na Facebooku:
https://www.facebook.com/profile.php?id=100010272584323&fref=nf&pnref=story